- within Criminal Law and Energy and Natural Resources topic(s)
Anonim şirketler, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun ("TTK") 329. maddesi ve devamı hükümlerinde düzenlenen, sermayesi paylara bölünmüş olan ve ortaklarının sorumluluğu yalnızca taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı bulunan bir sermaye şirketi türüdür (TTK m.124). TTK madde 329 çerçevesinde anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir ve pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur. TTK sistematiği içerisinde anonim şirket, ticaret şirketleri arasında sermaye şirketi kategorisinde yer almakta olup bu yönüyle ortaklık yapısında esas unsur, pay sahiplerinin şirkete koydukları sermaye payları ve bu paylara bağlı haklardır.
Anonim şirketlerde pay sahiplerinin sorumluluğu yalnızca şirkete karşı olup, şirket alacaklılarına karşı herhangi bir doğrudan sorumlulukları bulunmamaktadır. Bu nedenle, şirket borçlarından dolayı alacaklılar, pay sahiplerine doğrudan başvuruda bulunamazlar. Pay sahiplerinin şirkete karşı sorumluluğu ise, taahhüt ettikleri sermaye miktarı ile sınırlıdır. Ancak ayrıca belirtmek gerekir ki, pay sahiplerinin anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi olmaları halinde ise yönetim kurulu üyeliği sıfatları sebebiyle sorumlulukları ise ayrı olacaktır.
Anonim Şirket Pay Sahiplerinin Tek Borç İlkesi Nedir?
TTK madde 480 ve devam hükümleri anonim şirketlerde pay sahiplerinin pay bedelini ifa borcu ve ifa etmemenin sonuçlarını düzenlemektedir. TTK madde 480 çerçevesinde kanunda öngörülen istisnalar dışında, esas sözleşmeyle pay sahibine, pay bedelini veya payın itibarî değerini aşan primi ifa dışında borç yükletilemez. Kayıtlı sermaye sistemini kabul eden anonim şirketlerde esas sözleşme ile yönetim kuruluna primli pay çıkarma yetkisi tanınabilir. Pay sahipleri sermaye olarak şirkete verdiklerini geri isteyemezler; tasfiye payına ilişkin hakları saklıdır. Bu hüküm ile aslında anonim şirket pay sahiplerinin "tek borç ilkesi" düzenlenmektedir.
Türk Ticaret Kanunu'nun 335. maddesi uyarınca, anonim şirketlerin kuruluşunda pay sahipleri, esas sözleşmede sermayenin tamamını şartsız olarak taahhüt etmekle yükümlüdürler. Bu düzenleme, anonim şirketlerin sermaye taahhüdüne dayalı yapısını ve sermaye şirketi olma niteliğini vurgulamaktadır. Anonim şirketlerde pay sahipleri taahhüt altına girdikleri sermaye payları kadar sorumlu bulunduklarından şirket borçlarından ötürü pay sahiplerine başvurulamaz. Bu düzenlemeler, esas itibarıyla anonim şirket pay sahibinin, kendi iradesi dışında taahhüt ettiği sermaye miktarının ve buna bağlı sorumluluğunun artırılamayacağını ve ek bir borç altına giremeyeceğini ortaya koymaktadır.
Pay Sahipleri Şirkete Neleri Sermaye Olarak Getirebilir?
TTK, anonim şirketlerde pay sahiplerinin neleri sermaye olarak getirebileceklerini düzenlemektedir. TTK madde 127 çerçevesinde kanunda aksine hüküm olmadıkça ticaret şirketlerine sermaye olarak;
- Para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar,
- Fikrî mülkiyet hakları,
- Taşınırlar ve her çeşit taşınmaz,
- Taşınır ve taşınmazların faydalanma ve kullanma hakları,
- Kişisel emek,
- Ticari itibar,
- Ticari işletmeler,
- Haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler,
- Maden ruhsatnameleri ve bunun gibi ekonomik değeri olan diğer haklar,
- Devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değer,
konabilir.
Yukarıdaki hususlar çerçevesinde pay sahipleri nakdi bir sermaye getirebilecekleri gibi üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz ve tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikrî mülkiyet hakları ile sanal ortamlar da dâhil, malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konulabilir. Hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar sermaye olamaz.
Nakden Getirilecek Olan Sermayenin Ödeme Tarihine İlişkin Bir Düzenleme Bulunmakta Mıdır?
TTK ayrıca, nakden getirilecek olan sermayenin ödeme tarihine ilişkin olarak da açık bir düzenleme içermektedir. TTK madde 344 çerçevesinde nakden taahhüt edilen payların itibarî değerlerinin en az yüzde yirmibeşi tescilden önce, gerisi de şirketin tescilini izleyen yirmidört ay içinde ödenir. Payların çıkarma primlerinin tamamı tescilden önce ödenir.
Tek Borç İlkesinin Bir İstisnası Bulunmakta Mıdır?
TTK madde 480/f.4. pay devirlerinin şirketin onayına bağlı olduğu hâllerde, esas sözleşmeyle pay sahiplerine sermaye taahhüdünden doğan borçtan başka, belli zamanlarda tekrarlanan ve konusu para olmayan edimleri yerine getirmek yükümlülüğü de yüklenebilir. Bu ikincil yükümlülüklerin nitelik ve kapsamları pay senetlerinin veya ilmühaberlerin arkasına yazılabilir.
İkincil nitelikteki yükümlülüklerin geçerlilik kazanabilmesi için, kuruluş aşamasında veya sonradan yapılacak bir esas sözleşme değişikliği yoluyla açıkça esas sözleşmede öngörülmeleri gerekmektedir. Ancak, sonradan yapılacak bir esas sözleşme değişikliğinde bu tür yükümlülüklerin kabulü için tüm pay sahiplerinin oybirliğiyle onayı zorunludur.
Pay Sahiplerinin Taahhüt Ettikleri Pay Bedellerini Ödemeleri İçin Ne Yapılmalıdır?
TTK madde 481 çerçevesinde payların bedelleri, yönetim kurulu tarafından, esas sözleşmede başkaca hüküm bulunmadığı takdirde, pay sahiplerinden ilan yoluyla istenir. İlanda, ödenmesi istenen sermaye borcunun oranı veya tutarı ile ödeme tarihi ve ödemenin nereye yapılacağı açıkça belirtilir. Ayrıca, ilanın ne şekilde yapılacağı ise öncelikle şirketin esas sözleşmesinde ilan hükmü incelenerek belirlenmelidir.
Pay Sahiplerinin Taahhüt Ettikleri Pay Bedelini Ödememeleri Halinde Ne Yapılmalıdır?
TTK madde 482 çerçevesinde sermaye koyma borcunu süresi içinde yerine getirmeyen pay sahibi, ihtara gerek olmaksızın, temerrüt faizi ödemekle yükümlüdür. Ayrıca, yönetim kurulu, mütemerrit pay sahibini, iştirak taahhüdünden ve yaptığı kısmi ödemelerden doğan haklarından yoksun bırakmaya ve söz konusu payı satıp yerine başkasını almaya ve kendisine verilmiş pay senedi varsa, bunları iptal etmeye yetkilidir. İptal edilen pay senetleri ele geçirilemiyorsa iptal kararı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ve ayrıca esas sözleşmenin öngördüğü şekilde ilan olunur. Esas sözleşmeyle, pay sahipleri, temerrüt hâlinde, sözleşme cezası ödemekle zorunlu tutulabilirler. Şirketin tazminat hakları ise saklıdır.
Yukarıda bahsedilen hususların uygulanabilmesi için ise yönetim kurulu tarafından, mütemerrit pay sahibine, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile esas sözleşmenin öngördüğü şekilde ilan yoluyla şirketin internet sitesinde de yayımlanacak bir mesajla ihtarda bulunulur. Bu ihtarda, mütemerrit pay sahibinin temerrüde konu olan tutarı bir ay içinde ödemesi, aksi hâlde, ilgili paylara ilişkin haklarından yoksun bırakılacağı ve sözleşme cezasının isteneceği belirtilir. Nama yazılı pay senetlerinin sahiplerine bu davet ve ihtar, ilan yerine, iadeli taahhütlü mektupla veinternetsitesi mesajı ile yapılır. Bir aylık süre, mektubun alındığı tarihten başlar. Mütemerrit pay sahibi, yeni pay sahibinin ödemelerinden açık kalan tutar için şirkete karşı sorumludur.
Pay sahiplerinin taahhüt ettikleri pay bedellerini ödememeleri halinde de ayrıca transfer fiyatlandırması örtülü kazanç dağıtımı müessesi çerçevesinde değerlendirmeler de gündeme gelebilecektir. Pay sahibi taahhüt ettiği sermayeyi şirkete aktarmayarak kendi kullanır ve ödenmeyen sermaye borcundan elde ettiği gelir kadar şirkete aktarılmayan bir gelir ortaya çıkacaktır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
